Izvor: www.informator.co.rs
Dragan Obradović,
predsednik Okružnog suda u Valjevu
UVOD
Pre šest godina naša najšira pravnička javnost prvi put je bila u prilici da se kroz stručne radove upozna sa osnovama koje su se ticale biološkog veštačenja metodom DNK otisaka kod nas. Pre dve godine ta ista javnost već je bila upoznata u znatnoj meri, bar u pogledu osnovnih saznanja o pomenutoj vrsti veštačenja u toku krivičnog i parničnog postupka, sa problemima u primeni istog u praksi kroz nove radove i posebnom značaju ove vrste veštačenja za našu zemlju – tada Državna zajednica Srbija i Crna Gora nakon prijema u Savet Evrope odnosno nakon ratifikacije Evropske Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
To je od posebnog značaja radi rasvetljavanja krivičnih dela, identifikovanja – eliminisanja pojedinih lica kao izvršilaca krivičnih dela. Pre svega sa aspekta zaštite osnovnih ljudskih prava i sloboda kao i njihovih ograničenja zbog eventualne povrede prava na privatnost u slučaju postojanja zahteva da se u određenim sudskim postupcima iz baze podataka uzme određeni biološki materijal koji se tu nalazi radi upoređenja i identifikacije osobe koja je ostavila određeni trag, pa samim tim i svoj DNK profil. Takođe, to je od značaja i zbog zaštite genetičke privatnosti u situaciji kada postoje baze podataka i materijal koji se u njima nalazi – biološki profili pojedinih osoba ili bioloških tragova koje su određene osobe ostavile prilikom izvršenja krivičnog dela na licu mesta. Naravno, to je od značaja i u postupcima identifikovanja leševa nestalih lica, u paternitetskim sporovima – utvrđivanje/osporavanje očinstva ili materinstva pojedinih lica.
U ovom radu smo pokušali da damo određene odgovore u pogledu značaja, primene i perspektive ove vrste veštačenja imajući u vidu novi ZKP i koncept tzv. prethodne istrage i istrage u kome odlučujuću ulogu ima javni tužilac.
METODA DNK OTISKA – UKRATKO
DNK je skraćenica za molekul dezoksiribonukleinske kiseline. DNK čini osnovni biohemijski sadržaj hromozoma koji predstavljaju oblik prenošenja gena, koji su osnovne jedinice nasleđa linearno raspoređene u hromozomu i hemijski definisane kao segmenti molekula DNK sastavljeni prosečno od 500 – 1800 nukleotida. U svim ćelijama ljudskog organizma konfiguracija DNK molekula – molekuli DNK i genska informacija koju nose ponavljaju se na istovetan način i u istim sekvencama.
U praksi veštačenje bioloških tragova ljudskog porekla u cilju utvrđivanja identifikacije osobe koja je vlasnik određenog traga vrši se metodom DNK otiska. DNK otisak predstavlja identifikaciju osoba koja se zasniva na neponovljivoj genetskoj konstituciji svakog čoveka. DNK analiza zasniva se na komparaciji spornog i nespornog biološkog materijala.
Nesporni biološki materijal predstavlja onaj za koji se zna od koga potiče i on služi za upoređivanje sa spornim biološkim materijalom pronađenim prilikom vršenja uviđaja, obdukcije ili telesnim pregledom u vezi sa izvršenim krivičnim delom. DNK se može izolovati iz najrazličitijeg biološkog materijala (krv, pljuvačka, ispljuvak, likvor, urin, feces, materijal iz tkiva – biopsija, tkiva fiksirana u parafinu, sperme, amnoinske tečnosti, horionskih resica, kože, dlake sa svih delova tela) a za analizu su dovoljne i minimalne količine uzorka.
Smatra se da je oko 99,9% sekvenci nukleotida celokupne DNK identične kod svih ljudi. Međutim, preostalih 0,1 % genoma karakteristično je za svaku individuu ponaosob izuzimajući jednojajčane blizance koji imaju identičan genon jer vode poreklo od jedne oplođene jajne ćelije. Slučaj da blizanci imaju različite očeve veoma je redak. Na osnovu ovih 0,1% razlika zasnivaju se metode bazirane na analizi DNK molekula u forenzičkoj praksi.
Pri prikupljanju spornih bioloških tragova ljudskog porekla sa mesta izvršenja krivičnog dela, ili sa tela žrtve, nepohodno je da se maksimalno poštuju sve mere predostrožnosti kako ne bi došlo do kontaminacije uzoraka međusobno ili sa drugim uzorcima. Istovremeno neophodno je i pravilno čuvanje ovih uzoraka do trenutka predaje veštacima radi vršenja analiza.
Da bi se neka osoba isključila kao mogući vlasnik nekog biološkog traga dovoljno je nepoklapanje genskih profila, dobijenih od te osobe i tog biološkog traga za samo jedan od analiziranih genskih lokusa. Sa druge strane, da bi potvrdili da neki biološki trag potiče od određene osobe, potrebno je da se genski profili poklapaju za svaki od analiziranih gena. Analizirajući 12 hipervarijabilnih genskih lokusa, poklapanjem dva dobijena genska profila u svih 12 genskih lokusa, pouzdano se može potvrditi da ta dva analizirana uzorka potiču od iste osobe. Verovatnoća da je neka druga osoba ostavila taj analizirani genski materijal, odnosno da dođe do slučajnog poklapanja genskih profila kod dve osobe (sem kod monozigotnih blizanaca) manja je od 1:23 milijarde.
Kako se analiza DNK otiska zasniva na komparaciji spornog i nespornog uzorka biološkog materijala ljudskog porekla i jedina mogućnost da još neka osoba, u svetu, ima isti genski profil, postoji samo ukoliko vlasnik biološkog traga ima brata ili sestru jednojajčanog blizanca, jer je to jedina nemogućnost isključivanja druge osobe kao vlasnika biološkog traga.
Metod DNK otiska je apsolutno neosetljiv na prethodne transfuzije, odnosno zamene krvi izvršene na licima za koji se vrši analiza. Transfuzijom krvi ili transplantacijom bilo kog tkiva ili organa DNK profil organizma se ne menja jer primalac ne stiče DNK markere davaoca. Ćelije krvi davaoca unete transfuzijom, iako imaju sopstveni DNK profil bivaju brzo razgrađene i već nakon dva – tri meseca praktično potpuno zamenjene krvlju primaoca. Jedino u slučaju, kada se kod obolelih od leukemije, nakon zračenja i uništavanja koštane srži bolesnika izvrši transplatacija koštane srži, u krvi primaoca se tokom dužeg vremenskog perioda može naći značajnija populacija krvnih ćelija davaoca. U tom slučaju analiza DNK otiska treba da se obavi iz drugog tkiva – bukalna sluznica ili dlaka kose.
ZAKONSKA REŠENJA O BIOLOŠKOM VEŠTAČENJU PRIMENOM METODA DNK OTISKA U NAŠOJ ZEMLJI
U prvoj polovini 2000. godine tadašnji Zakon o krivičnom postupku nije poznavao odnosno predviđao mogućnost biološkog veštačenja u svojim odredbama. Međutim, pomenuti zakon je dozvoljavao slobodu korišćenja svih dokaznih sredstava neophodnih i potrebnih za utvrđivanje činjenica, pa su organi MUP-a, pojedini okružni ali i opštinski sudovi sa teritorije Republike Srbije počev od 1998. godine počeli da koriste ovaj metod prilikom veštačenja. To se radilo kod najtežih krivičnih dela u kojima se na drugi način nisu mogle utvrditi neke bitne činjenice i o tim činjenicama se nije mogao dati stručni nalaz i mišljenje nekim drugim od ranije poznatim vrstama veštačenja.
Krajem marta 2002. godine u SRJ, našoj tadašnjoj zajedničkoj državi počeo je da se primenjuje novi Zakonik o krivičnom postupku koji je u okviru odredaba koje se odnose na radnje dokazivanja – među kojima je i veštačenje doneo jednu značajnu novinu – mogućnost određivanja biološkog veštačenja. Zakonik je pored ostalih predviđenih vrsta veštačenja predvideo i posebne slučajeve veštačenja u kojima je propisao dužnost veštaka da obrati pažnju na nađeni biološki materijal. To se odnosi na pregled i obdukciju leša, i prilikom veštačenja telesnih povreda. U tim situacijama dužnost je veštaka da obrati pažnju na nađeni biološki materijal (krv, pljuvačka, sperma, urin), da isti opiše i sačuva za biološko veštačenje ako ono bude određeno. Propisivanje ove dužnosti veštaka suštinski predstavlja uvođenje biološkog veštačenja u krivični postupak kod nas. A u svetu se ova vrsta veštačenja primenjuje od 1987. godine.
S obzirom da je SRJ prestala da postoji pod tim nazivom, tadašnje države članice državne zajednice Srbija i Crna Gora su u skladu sa odredbama Ustavne Povelje regulisale materiju krivičnog postupka – kroz svoja republička zakonodavstva.
Republika Srbija je preuzela odredbe Zakonika o krivičnom postupku i tokom 2004. godine donela je Zakon o izmenama i dopunama Zakonika o krivičnom postupku u kome nema novih posebnih odredaba koje se odnose na biološko veštačenje.
Nedavno doneti Zakonik o krivičnom postupku čija primena je započela samo fragmentarno, u pojedinim odredbama, a koji suštinski počinje da se primenjuje od 1..2007. godine u pogledu odredbi koje se tiču biološkog veštačenja metodom DNK otiska ide korak dalje od sada postojećih odredaba. Naime, prvi put se izričito u odredbama ovog Zakonika navodi u odredbama koje se odnose na pregled i obdukciju leša da će se kada je to potrebno primeniti identifikacione, stručne i naučne metode – između ostalog i “analiza DNK uzorka i poređenje dobijenog DNK profila sa DNK profilom nestalog lica ili drugog lica, krvnih srodnika lica za koje se pretpostavlja da bi mogao biti identifikovan” …. (član 136. st. 4). Takođe prvi put je izričito navedeno u odredbama ovog Zakonika koje se odnose na telesni pregled osumnjičenog ili okrivljenog da: “uzorci pljuvačke radi sprovođenja DNK analize se uvek mogu uzimati, kada je to potrebno u cilju identifikacije lica ili u cilju poređenja sa drugim biološkim tragovima i drugim DNK profilima i za to nije potreban pristanak lica, niti se ta radnja može smatrati opasnom po zdravlje (član 143. st. 3). Osim u ovim odredbama DNK analize i značaj ovog veštačenja se pominju i u drugim odredbama novog Zakonika.
Tako DNK analiza se pominje istina ne direktno već kao mogućnost u odredbama koje se odnose na sadržaj mišenja veštaka i dužnost veštaka prilikom pregleda i obdukcije leša (član 138 st. 4), veštačenja telesnih povreda (član 141 st. 3). Prvi put u troškovima krivičnog postupka naročito je pomenuto da su troškovi DNK analize obuhvaćeni troškovima krivičnog postupka (član 224. st. 2. tač. 6). Imajući u vidu i novo rešenje u ovom ZKP koje se tiče odluke o troškovima u rešenju o obustavi krvičnog postupka, oslobađajućoj ili odbijajućoj presudi u postupku za krivična dela koja se gone po službenoj dužnosti da pored ostalih i ti troškovi koji nisu mali kako to iskustva iz brojnih predmeta pokazuju, padaju na teret budžetskih sredstava javnog tužioca, smatramo da ta novina predstavlja značajnu obavezu za javne tužioce da u fazi prethodne istrage što potpunije prikupe dokaze sa kojim bi ušli u dalju fazu krivičnog postupka tek ako imaju validne dokaze.
Takođe, kod odredaba koje se odnose na radnje policije u prethodnoj istrazi prvi put je izričito predviđeno da policija može, uz prethodno odobrenje javnog tužioca, a kada postoji opasnost od odlaganja i bez tog odobrenja, kad je to neophodno radi utvrđivanja istovetnosti ili u drugim slučajevima od interesa za uspešno vođenje prethodne istrage pored ostalih radnji, narediti vršenje DNK analize (član 225. st. 5). Osim toga, u toku istrage javni tužilac može zahtevati odnosno poveriti policiji izvođenje pojedinih dokaznih radnji, a između ostalog da od okrivljenog uzme uzorak pljuvačke radi obavljanja DNK analize, ako je to potrebno za svrhe krivičnog postupka (član 271. st. 4) što predstavlja takođe izuzetno značajnu novinu.
Od 2000. godine, kada se kod nas u pravosuđu tek u naznakama pojavljivala kao mogućnost veštačenja bioloških tragova metodom DNK otiska – perioda kada je tokom pomenute godine bilo moguće precizno zbog malog broja utvrditi broj i vrstu predmeta u kojima je obavljena pomenuta vrsta veštačenja kao i ukupan broj pravosnažno okončanih predmeta, počinje značajno povećanje korišćenja ove vrste veštačenja od strane policije i pravosuđa koji trend je prisutan neprekidno do 2004. godine i potom se nastavlja uz nova proširenja do danas. Ta proširenja se ogledaju u različitim aspektima veštačenja, u konstantnom porastu broja grupa krivičnih dela u kojima se traži ova vrsta veštačenja, porastu vrste uzoraka iz kojih se može izvršiti analiza DNK otiska. Zbog toga više ne postoji mogućnost egzaktnog praćenja broja predmeta u kojima je obavljena pomenuta vrsta veštačenja i u kojim je doneta pravosnažna presuda. To je, po našem mišljenju, pouzdan znak da je ova vrsta veštačenja prihvaćena od strane pravosuđa, ali i policije , bez obzira što se ponekad ova vrsta veštačenja određuje u različitim fazama krivičnog postupka i nekritički. Međutim, suština je u tome da se u svesti onih koji o tome odlučuju kada donose naredbe o veštačenju sigurno stvara utisak da je ova vrsta veštačenja moćno oružje u rešavanju različitih krivičnih dela. I bez formalne baze podataka, koja još uvek kod nas ne postoji. Pojedini slučajevi iz novije sudske prakse to ubedljivo potvrđuju.
Sada je na redu i javno tužilaštvo da u okviru svog sistema organizovanja pokaže i dokaže da shvata značaj ove vrste veštačenja i potrebu kao i mogućnosti njegove primene u praksi kada je to potrebno, ali ne i nekritički.
Vodeće ustanove koje obavljaju ovu vrstu veštačenja kod nas Instituti za sudsku medicinu u Beogradu i Novom Sadu, Institut bezbednosti, koji imaju savremeno opremljene laboratorije koji rade na identičan način kao i Centar za primenu i razvoj PCR Biološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, koja ustanova je prva započela sa ovom vrstom veštačenja kod nas, o kojima je bilo više reči u ranijim radovima. Laboratorije Instituta za sudsku medicinu u Beogradu i Novom Sadu za svoj rad poseduju sertifikat stručnosti: GEDNAP Nemačkog udruženja za analizu DNK.
POLOŽAJ JAVNIH TUŽILACA PREMA NOVOM KONCEPTU ZKP
Bez pretenzija da nabrajamo sve, u ovom radu ukazaćemo samo na neke odlike i novine u pogledu položaja javnog tužioca kako predviđa novi ZKP.
Najznačajnije novine u Zakoniku o krivičnom postupku prisutne su u odredbama o javnom tužiocu, s obzirom da mu je data sasvim nova i znatno veća uloga u krivičnom postupku nego u sadašnjem ZKP, da sprovodi istragu i da izdavanjem obavezujućih naloga ili neposrednim privođenjem usmerava radnje policije u prethodnoj istrazi.
Konkretno u fazi prethodne istrage (nekadašnji pretkrivični postupak). Javni tužilac je ovlašćen da sprovodi prethodnu istragu i da izdavanjem obavezujućih naloga ili neposrednim rukovođenjem usmerava radnje policije u prethodnoj istrazi. Javnom tužiocu dato je i potpuno novo ovlašćenje, a to je da donese rešenje o sprovođenju istrage i da vršenjem dokaznih radnji sprovodi istragu (član 45).
Ta naglašena rukovodeća uloga javnog tužioca u prethodnoj istrazi vidljiva je i iz obaveze policije i drugih državnih organa nadležnih za otkrivanje krivičnih dela da postupe po svakom zahtevu nadležnog javnog tužioca, kao i posledicama nepostupanja pomenutih organa odnosno službi – mogućnostima koje su na raspolaganju javnom tužiocu (član 46. ZKP) – da zahteva pokretanje disciplinskog postupka protiv pripadnika policije ili drugog državnog organa koji tokom prethodne istrage ne postupa po njegovom zahtevu.
Kada su u pitanju dokazne radnje javnom tužiocu daje se i pravo pretresanja bez naredbe. Takođe, javni tužilac je ovlašćen, shodno svojim novim ovlašćennjima da poziva okrivljenog (člsn 166. st. 1).
Novi ZKP daje javnom tužiocu znatno odgovorniju ulogu u odnosu na sada važeći ZKP kada je u pitanju sadašnji pretkrivični postupak koji više ne postoji kao posebna faza već su sve radnje – suštinski operativnog karaktera koje u fazi otkrivanja nepoznatog izvršioca krivičnog dela sada radnje prethodne istrage, koja započinje preduzimanjem prve dokazne radnje. U pomenutoj fazi postupka posebno dolazi do izražaja aktivni nadzor i rukovodeća uloga javnog tužioca. Posle otkrivanja osumnjičenog lica i sticanja uslova za njegovo saslušanje započinje istraga s tim što saslušanje osumnjičenog javni tužilac može poveriti i policiji.
Imajući u vidu novu ulogu javnog tužioca u krivičnom postupku pre svega u fazi prethodnog postupka i u istrazi, kao i zadati okvir ovog rada uz objektivne pokazatelje iz dosadašnje sudske prakse kod kojih grupa krivičnih dela se najčešće pojavljuje potreba za određivanjem DNK veštačenja – krivična dela protiv života i tela, protiv imovine, protiv dostojanstva ličnosti i polne slobode, protiv bezbednosti javnog saobraćaja smatramo da je neophodno da javni tužioci imaju određena saznanja i o trasologiji, ali i o značaju i problemima sa kojima se dosadašnja sudska praksa suočavala u primeni bioloških tragova putem metode DNK otiska
T R A S O L O G I J A
U prevodu nauka o tragovima predstavlja novu kriminalističku disciplinu koja izučava nastajanje tragova fizičke, hemijske i biološke prirode, kao i načine, metode i sredstva za njihovo pronalaženje, fiksiranje i korišćenje u cilju otkrivanja i rasvetljavanja krivičnih dela i utvrđivanje identiteta njihovih učinilaca. Ova nauka u savremenom životu svakim danom sa svojim užim specijalnostima (opšta trasologija, kriminalistička balistika, daktikloskopija, kriminalistička hemija, ispitavanje dokumenta, kriminalistička biologija i ispitivanje požara, eksplozija i havarija dobija sve više na značaju. Organi gonjenja i pravosudni organi pokušavajući da rasvetle najteža krivična dela, u svom delokrugu rada koriste tragove pronađene na licu mesta gde su izvršena krivična dela.
Kako i bivši Zakon o krivičnom postupku i sadašnji Zakonik o krivičnom postupku, tako ni novi Zakonik o krivičnom postupku iako govori o tragovima krivičnog dela iste bliže ne definiše. Kriterijumi podele tragova su brojni.
Prema prirodi identifikacioni tragovi se mogu podeliti u tragove obličja, tragove hemijskih supstanci, tragove koji predstavljaju delove celine i biološke tragove. Biološki tragovi se mogu ispoljiti u tri osnovna vida i to kao tragovi ljudi, tragovi životinja i tragovi biljaka. U procesu trasološke identifikacije koriste se brojne metode a predmet ovog dela rada biće samo biološke metode. Za primenu ovih metoda ispitivanja u procesu trasološke identifikacije podobni su samo tragovi biološke prirode koji čine:
a) tragovi ljudskog porekla – krv, izlučevina – sperma i pljuvačka, dlaka i kosa, koža, mišići i kosti;
b) tragovi životinjskog porekla, krv, tkiva, dlake, perje, krljušt ribe i sl.;
c) tragovi biljnog porekla – delovi biljke, komadi stabla i grana, lišće, trava i sl.
Biološke metode ispitivanja tragova koriste se za utvrđivanje grupne pripadnosti tragova i objekata na osnovu utvrđivanja njihovih opštih karakteristika.
ZNAČAJ I PROBLEMI
Iz svega izrečenog proizilazi da je značaj biološkog veštačenja nesumnjiv. Naime, uvođenje veštačenja bioloških tragova putem DNK otiska u našoj sudskoj praksi otvara nove mogućnosti u veštačenju bioloških tragova, pozitivno utiče na skraćenje trajanja i na smanjenje troškova krivičnog postupka, ima izuzetan značaj u rasvetljavanju pojedinih krivičnih dela, uz istovremenu primenu i u dokazivanju biološkog porekla deteta.
Takođe, upotreba ove metode je pouzdana u identifikaciji osoba, osim kod homozigotnih blizanaca. Prema važećoj sudskoj praksi metod DNK otiska ima potpunu dokaznu snagu i predstavlja validan materijalni dokaz jer se veštačenje vrši na osnovu biološkog materijala koji se ni protekom vremena ne menja.
Međutim, da bi se dobili kvalitetni – upotrebljivi rezultati posle obavljenog biološkog veštačenja moramo se potruditi svi mi koji postupamo u toku krivičnog postupka – kao predstavnici pravosuđa (sudije, javni tužioci) ili policije da što pre prevaziđemo probleme koji postoje. Po našem mišljenju:
– pre svega neophodna je što kvalitetnija edukacija svih službenih lica koja postupaju prilikom uviđaja na licu mesta (istražnih sudija, javnih tužilaca, odgovarajućih službi MUP) u cilju sagledavanja značaja biološkog materijala pronađenog prilikom uviđaja i njegove upotrebljivosti za veštačenje;
– nužno je sprečavanje mogućnosti kontaminacije uzoraka bioloških tragova pronađenih na licu mesta do koje može doći neopreznim radom službenih lica na licu mesta prilikom uviđaja;
– potrebno je obratiti pažnju na problem neadekvatne obrade, pa potom čuvanja pronađenih bioloških tragova;
– ovo veštačenje treba obaviti u što ranijoj fazi krivičnog postupka – u prethodnoj istrazi ili istrazi (prema konceptu novog Zakonika o krivičnom postupku), što suštinski pozitivno utiče na smanjenje troškova krivičnog postupka, ma kako to čudno zvučalo.
Poseban problem na koji ukazujemo, je – stručni profil Ustanove – veštaka za DNK analize, jer postoji mogućnost kompromitovanja ove vrste analize u sudskoj praksi primenom neodgovarajućih procedura od strane sudskih veštaka neodgovarajućeg profila. Osim ovih problema sa povećanjem broja ustanova koje obavljaju ovu vrstu veštačenja pojavljuju se i novi problemi za koje suštinski ranije nismo ni znali:
1. Da li su hemikalije koje se koriste u radu validirane od strane proizvođača. Naime, postoji tačno propisan postupak kako se vrši validacija hemikalija. Ako određene hemikalije prođu kroz postupak u 25 laboratorija u svetu i ako se rezultati poklope, hemikalija je prošla validaciju. Razlika u ceni između hemikalije koja je prošla postupak validacije i one koja nije prošla taj postupak je drastična. Sve to može da utiče na izbor laboratorije prilikom kupovine hemikalije ali i na pouzdanost dobijenih rezultata.
2. Pitanje standarda koji će se genski lokusi analizirati – da li onih 13 genskih lokusa iz CODIS sistema ili neki drugi; da li sve laboratorije imaju mogućnost da analiziraju genske lokuse iz sistema CODIS ili neke druge.
3. Pitanje standarda u toku procedure i da li se sve laboratorije istih pridržavaju. Naime, za svaki deo procedure veštačenja postoji standardna operativna procedura. U okviru ovog problema postavlja se pitanje ko izdaje naredbe za takve procedure.
4. Problemi interpretacije dobijenih razultata. Izuzetno je značajno ko podatke dobijene veštačenjem bioloških tragova intrerpretira pred sudom. Da li je osoba za to kvalifikovana – molekularni biolog – genetičar ili lekar. Po našem mišljenju, lekar to ne može sa uspehom da uradi a naročito da pred sudom neposredno na glavnom pretresu objašnjava i određena pravila pojedinih grana nauke – statistike na koje sa uspehom mogu da se pozivaju prilikom interpretacije dobijenih rezultata iz veštačenja isključivo molekularni biolozi – genetičari.
Sve su to problemi sa kojima javni tužioci moraju pravovremeno da budu upoznati, da znaju šta ih čeka, na šta treba da obrate pažnju kad zahtevaju DNK veštačenje u prthodnoj istrazi i kako da izbegnu određene probleme sa kojima se naši sudovi susreću u manjoj ili većoj meri do današnjeg dana.
Zbog svega navedenog
P R E D L A Ž E M O
Kontinuiranu edukaciju javnih tužilaca, ali zajedno sa njima i pripadnika MUP-a na upoznavanju sa mogućnostima i značajem DNK analiza u fazi prethodne istrage i istrage, kako bi i pre početka primene novog ZKP stekli neophodna predznanja za pravilno odlučivanje u pogledu mogućnosti određivanja ove vrste veštačenja u krivičnom postupku.
_________________
1. Obradović D., Veštačenje DNK u krivičnom postupku, Bilten sudske prakse Vrhovnog suda Srbije, Beograd, 2000, 2, 99-150;
2. Miljković J., Veštačenje DNK otisaka u krivičnim postupcima kod krivičnog dela silovanja iz čl. 103. Krivičnog Zakona Republike Srbije, Bilten sudske prakse Vrhovnog suda Srbije, Beograd, 2000, 2, 151-171;
3. Obradović D., Biološko veštačenje – značaj, primena i perspektiva u sudskim postupcima kod nas, Bilten sudske prakse Vrhovnog suda Srbije, Beograd, 2004, 3, 138-156;
4. Ponjavić Z., Pravnoetički problemi primene DNK otiska u postupku utvrđivanja porekla deteta, Pravni život, 2004, 9, 895-916;
5. Državna zajednica Srbija i Crna Gora primljena u punopravno članstvo Saveta Evrope 3. aprila 2003. godine kao 45. članica;
6. Evropska Konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda usvojena 4. novembra 1950. godine u Rimu;
7. Keckarević D., Metodološki pristup sakupljanju i analizi bioloških tragova, Zbornik radova “Naučno-metodološki pristup u pojedinim sudskim veštačenjima”, Okružni sud Subotica, Palić, 2004., 117-129.
8. “Glas javnosti”, 18. maj 2001. god.
9. Savić D., Osnovne pretpostavke upotrebe molekularne biologije u forenzičke svrhe, Zbornik radova “Naučno-metodološki pristup u pojedinim sudskim veštačenjima”, Okružni sud Subotica, Palić, 2004, 113-116
10. Zakon o krivičnom postupku (“Službeni list SFRJ” , broj 4/77, 14/85, 74/87, 57/89 i 3/90 i “Službeni list SRJ” broj 27/92 i 24/94);
11. Zakonik o krivičnom postupku “Službeni list SRJ” 70/01 od 28. februara 2001. godine;
12. Ustavna Povelja – Zakon za sprovođenje Ustavne Povelje Državne zajednice Srbije i Crne Gore “Službeni list Srbije i Crne Gore” broj 1/03 od 4.2.2003. godine;
13. Zakon o izmenama i dopunama Zakonika o krivičnom postupku “Službeni glasnik RS “ 58/04 od 28. maja 2004. godine;
14. Zakonik o krivičnom postupku (“Službeni glasnik RS” br.46/06) čija primena je započela samo fragmentarno;
15. “Kurir”, 16. novembar 2005, “Blic” 18. mart 2006, “Blic” 6. juni 2006. godine;
